Przygotowałam dla Tobie coś specjalnego!

Powiecie tak po polsku? Oczywiście, że nie! O ile zdarza się Polakom pomylić *wziąść i wziąć to błędy związane z zaimkami dopełnienia bliższego i dalszego raczej nas nie dotyczą. Skąd biorą się więc tego typu błędy w języku hiszpańskim? Niepoprawne użycie zostało na tyle rozpowszechnione, że ma swoją własną nazwę a nawet zostało przyjęte na pewnych warunkach jako akceptowane!

Dzisiejszy temat to nie lada orzech do zgryzienia! Uważam, że jest to jedno z trudniejszych zagadnień gramatycznych z kilku powodów. Po pierwsze, ciężko znaleźć polskie źródła mówiące o tym problemie – zazwyczaj kończy się na wytłumaczeniu różnicy między dopełnieniem bliższym i dalszym (sama również od tego tematu zaczęłam, możecie wrócić do tego tekstu tutaj) Co więcej, fenomen leísmo, laísmo i loísmo jest typowo hiszpański, nie możemy więc ucząc się języka francuskiego lub włoskiego “przenieść” sobie wytłumaczenia. Wydawałoby się więc, że najlepszą opcją będzie spytać hablante nativo, co o tym sądzi. Jednak nie zawsze jest to dobra opcja, bo naprawdę wiele osób w ogóle nie zdaje sobie sprawy, że robi tego typu błędy – zwłaszcza w języku mówionym.

Dziś znowu będzie o zaimkach osobowych (pronombres átonos) czyli dopełnieniu bliższym i dalszym. Wydawałoby się, że już o tym było (klik) i że “bez przesady, nie jest to aż takie trudne”. A jednak! Zjawiska językowe o których wspomniałam leísmo – użycie LE w miejscu LO, laísmo – użycie LA w miejscu LE i loísmo – użycie LO zamiast LE, są rozpowszechnione zwłaszcza na północy Hiszpanii a także w Kastylii.

Skąd biorą się te błędy?

Aby dowiedzieć się trochę więcej musimy sięgnąć do historii. Wiemy, że język hiszpański jest językiem romańskim i wywodzi się z łaciny a zaimki o których mówimy wywodzą się konkretnie od zaimków wskazujących tego języka (illi, illiam, illum/illud). I tak jak w języku łacińskim el dativo (celownik) odnosił się do dopełnienia dalszego a el acusativo (biernik) odnosił się do dopełnienia bliższego. Problem zaczął się kiedy zauważono, że kwestia tak istotna jak rodzaj gramatyczny została trochę pominięta: dla formy żeńskiej nie ma w dopełnieniu dalszym oddzielnej formy a forma męska/nijaka są identyczne.
Kolejnym powodem może być fakt, iż niektóre słowa, które w języku łacińskim wymagały użycia celownika w języku hiszpańskim były transitivos (wymagały dopełnienia bliższego).
Prawdopodobnie dostosowanie do łaciny rozpowszechniło się i przy wielu czasownikach hiszpańskich – nawet kiedy to było błędem – zaczęto używać formy le/les.
Dodatkowo “lo” zaczęto używać tylko do rzeczy niepoliczalnych a “le” i “la” oraz ich formy w liczbie mnogiej do rzeczy policzalnych. Ta ostatnia zmiana szybko poszła w zapomnienie (La leche hay que echarla i nie *echarlo), jednak w twórczości wielu twórców m.in słynnego Cervantesa wciąż (w wersji oryginalnej i nie poprawionej pod obecne standardy RAE) wpadamy raz po raz na przykłady zmian zaimkowych. Powołując się na wielkich twórców RAE postanowiła w 1796 roku odrzucić sistema etimológico, który większą uwagę przykładał do składni (tereny Andaluzji, Ameryki Południowej) oraz postawić na sistema referencial i leísmo (północ, Castilla-León). Od 1854 biernik oficjalnie miał zostać wyrażony przez LO a w 1974 znów to składnia wróciła do łask i odrzuca użycie LA/LAS w odniesieniu do celownika.

Jak jest obecnie?

Wiemy jak się zaczęło, ale jakie są obecne standardy? Kiedy leísmo jest dopuszczony a kiedy jest błędem? Użycie le zamiast lo upowszechniło się na tyle, że RAE zaakceptowała użycie tej formy w drodze wyjątku dla rodzaju męskiego, liczby pojedynczej i tylko w odniesieniu do osób.

Dla mnie, która uczyła się hiszpańskiego w Valladolid, uważanego za wiodące prym w myleniu lo/le, takie rozwiązanie jest obecnie ratunkiem. Nie było jednak na studiach podczas egzaminów. Jeśli więc zdajecie oficjalne egzaminy bezpieczniej trzymać się “podręcznikowej” opcji, nie wiadomo w końcu na kogo się trafi podczas egzaminu. Warto więc poznać wszystkie możliwe opcje i sposoby poradzenia sobie z lo, le i la a także najczęstsze pułapki.

Pułapki związane z użyciem le/lo/la

Pułapka #1 | Przedmioty ożywione vs. nieożywione, człowiek vs. zwierzę/rzecz
Kto czytał mój wpis o dopełnieniu bliższym i dalszym pamięta, że nie ma czegoś takiego jak odróżnienie animado/inanimado. To jakiego słowa użyjemy zależy przede wszystkim od składni. Wciąż jednak spotykamy tak zwany leismo personal zastępujący poprawne lo.

Lo quiero!
❌ le quiero

Pułapka #2 | Rodzaj męski vs. rodzaj żeński
Ponownie: w pierwszej kolejności patrzymy czy jest to verbo acusativo (biernik) czy dativo (celownik) a dopiero potem dostosujemy je do rodzaju męskiego/żeńskiego lub nijakiego.

Pułapka #3 | Dosłowne tłumaczenie z polskiego
W wielu przypadkach, owszem, sprawdzi się i wyjdą w pełni poprawne zdania, czasem jednak możemy wpaść w pułapkę tak jak np. W zdaniach poniżej:

❌*Lo pegué un empujón y corrí – kogo? Go uderzyłem
✅ Le pegué un empujón y corrí

❌ *Lo pregunto si quiere salir – kogo? Go pytam
✅ Le pregunto si quiere salir

Pułapka #4 | Jeden czasownik może mieć dopełnienie bliższe i dalsze!
To prawda, a wszystko zależy od kontekstu bo zarówno zdanie Le escribí (Jemu/jej napisałam) jak i La escribí (ją napisałam, np. pocztówkę) są poprawne. Tak samo czasownik może być transitivo lub intransitivo w zależności od kontekstu.

Pułapka #5 | Przyimek a nie zawsze odnosi się do dopełnienia dalszego
Widziałam mnóstwo przypadków kiedy osoby widząc w zdaniu a su madre, a ella, a sus amigos z automatu wstawiały le a przecież pytanie na pytanie czy widziałeś swoją mamę
Has visto a tu madre? odpowiemy Sí, la acabo de ver. – kogo – ją widziałem.

Sprawdź się! Pobierz ćwiczenia i zobacz czy należysz do grupy leístas, laístas i loístas

Jeśli wciąż masz wątpliwości zapisz się na listę oczekujących na bezpłatne webinarium w tym temacie.