W języku hiszpańskim mamy w teorii pięć czasów przeszłych. Brzmi przerażająco, prawda? Nie bój się, jednego z nich w ogóle nie używamy (pretérito anterior znajdziesz obecnie tylko w starej literaturze wysokich lotów) a kolejny jest czasem, de facto, zaprzeszłym (pretérito pluscuamperfecto) a więc jego użycie nie będzie tak dwuznaczne i trudne do ogarnięcia. Uspokoiłam Cię trochę? Pewnie nie możesz się doczekać, aby dowiedzieć się jak wyglądają trzy podstawowe czasy przeszłe, kiedy dokładnie powinniśmy je zastosować i dlaczego się nam czasem mylą? W tym wpisie znajdziecie objaśnienienia, rysunki i link do ćwiczeń.

Jeśli tutaj dotarłaś, to zapewne wiesz już jak czasy przeszłe wyglądają jeśli chodzi o budowę. Ściągawek jest mnóstwo, w każdym podręczniku lub zeszycie ćwiczeń znajdziesz tak zwany apéndice gramatical. Ja osobiście polecam Ci ściągawki, które sama przygotowałam. Znajdziesz w nich nie tylko końcówki i formy nieregularne, ale też więcej przykładów praktycznego użycia.

Poznaj rodzinę Pasados

Dla tych, którzy zaczynają hiszpańską podróż do przeszłości oraz dla tych którzy do nauki wracają po przerwie szybkie przypomnienie co jest czym.
Pretérito perfecto to czas przeszły i wyraża bliską przeszłość, która ma jakiś związek z teraźniejszością. Składa się z dwóch części: czasownika haber + participio. Pamiętaj o obu tych elementach mówiąc i pisząc!
he estudiado, has visto, ha venido, etc.

Pretérito indefinido (simple) to czas, którym określamy pojedyncze, zakończone czynności w dalszej przeszłości. Końcówki dla formy regularnej będą wyglądały następująco:
hablé, hablaste, habló, hablamos, hablásteis, hablaron
viví, viviste, vivió, vivimos, vivísteis, vivieron
Pamiętaj, że w tym czasie mamy bardzo dużo czasowników nieregularnych:
ir-fui, fuiste,; hacer- hice, hiciste; saber – supe, supiste..

Mało wyjątków posiada, a w konsekwencji otrzymuje nagrodę dla najfajniejszego z czasów przeszłych, pretérito imperfecto. Tutaj wyjątki są tylko trzy (ser, ver, ir) a czasowniki regularne wyglądają tak:
hablaba, hablabas, hablaba, hablábamos, hablabais, hablaban
vivía, vivías, vivía, vivíamos, vivíais, vivían

Jednak, o ile wykujemy formy i przerabiamy ćwiczenia typu „wstaw odpowiednią formę w czasie.. „ – i tu pada jedna z nazw, o tyle problem pojawia się jak mamy wybrać jeden z czasów. I tu zaczyna się rzucanie notatkami, wzdychanie a także porzucanie nauki na kilka(naście) miesięcy, bo „to bez sensu, nigdy tego nie ogarnę”. Para, para, czekaj! Biegnę z pomocą! Do dziś mam swój pierwszy sprawdzian „na wejście” z pierwszej klasy liceum, z oceną dopuszczającą. Mam go w tej chwili przed oczami i te dziesięć lat później wiem jak wytłumaczyć Ci użycie każdego z tych czasów.

Pretérito perfecto vs pretérito indefinido

Zaczynamy od kontrastu między perfecto (PP) a indefinido (PIn) ponieważ jest łatwiejszy i dla nas Polaków nie tak trudny do zrozumienia jak kolejna kombinacja.

Zerknij na oś, którą narysowałam. Popatrz jak wspomniane czasy mają się do zaznaczonego dnia hoy (dziś). Jak widzisz, PP jest bliżej chwili w której znajdujemy się w momencie mówienia a PIn stoi jakby dalej. 

Oba te czasy wyrażają przeszłość, nie teraźniejszość, ale jeden czas ma związek z chwilą obecną poprzez pewne konsekwencje, widoczne wciąż zmiany. PP czasem nie wymaga nawet użycia konkretnego określnika, bo przez efekt bądź skutek możemy wnioskować, że coś stało się niedawno: skoro Ania bawi się w kałuży to znaczy, że niedawno padało, skoro mam gips to znaczy, że nie w tak odległej przeszłości złamałam rękę.

Oba te czasy odnoszą się do pojedynczych, dokonanych już i zakończonych czynności:
Hoy he levantado a las seis, me he duchado, he comido algo y he salido de casa.
Ayer me levanté muy tarde, a las diez o algo así, me duché rapidamente y salí de casa.

Pretérito indefinido vs. pretérito imperfecto

Zostawmy teraz PP, który zaczepił się o teraźniejszość i ruszmy trochę dalej. Widzisz te kropki i paski? Czy domyślasz się już jaka jest różnica między PIn a PIm? Słowa klucze to w tym przypadku ciągłość i powtarzalność oraz długość trwania.

Pytanie pierwsze: Opis czy fakt?

Czerowny Kapturek była radosnym dzieckiem.. Mieszkała w lesie, chodziła na spacery i rozmawiała ze zwierzątkami.
Państwo Dursley mieszkali na Privet Drive, mieli syna i skrywali pewien sekret…

W jakim czasie skonsktruujesz powyższe zdania po hiszpańsku? Zaznaczysz te zdania na osi zielonym punkcikiem czy czerwoną kreską? Są to opisy: okolicy, stanu, właściwości, uczuć i wyglądu.. Zdanie ma charakter opowiadania i skupiamy się na czynności a nie na efektach. Kontynuujmy jednak znane Ci narracje:

Pewnego dnia, Czerowny Kapturek spakowała koszyk, wyszła z domu i poszła odwiedzić chorą babcię.
W dniu jedenastych urodzin zjawił się Hagrid i powiedział Harremu prawdę o jego rodzicach. 

Tutaj namalujesz zielone kropki, a więc: spakowała, wyszła, poszła i zjawił się, powiedział będą to fakty i czynności,  być może będą nas prowadzić do kolejnych zdarzeń w historii.

Pytanie drugie: pojedyncze zdarzenie czy seria zdarzeń?

Skoro już wiemy, że opisujemy fakty zastanówmy się teraz czy jest to jednorazowa akcja czy może cała seria. Kiedy mówimy o czynności pojedynczej lub szeregu czynności, mających miejsce jedna po drugiej w dalszej przeszłości (el año/el mes/el semestre pasado, la semana pasada, ayer, anoche, en 1990…) użyjemy PIn. Pamiętasz historię Kapturka i Harrego: Hagrid wyjawił prawdę raz czy powtarzał ją dzień po dniu? Kapturek pakowała kosz każdego dnia czy pewnego konkretnego dnia poszła do babci? Nie ma wątpliwości, że jest to jednorazowa sprawa, a więc użyjemy PIn.

Kiedy mamy do czynienia z powtarzającymi się zdarzeniami jak na przykład wyjazdy nad morze każdego lata lub  partyjka szachów z dziadkiem w każdą niedzielę to użyjemy PIm.

I tu znowu pamiętaj: cały czas mówimy o czasach przeszłych a więc nie przypisujmy imperfecto do czynności niedokonanych a  indefinido do czynności zakończonych, chociaż w dużym uproszczeniu tak właśnie tłumaczy się polskim uczniom różnicę między nimi. Czas imperfecto może, ale nie jest to warunek,  wyrażać czynność rozpoczętą a nie zakończoną , np. w zdaniach kiedy jedna czynność przerywa drugą nakładając się na nią (patrz obrazek).

Pytanie za sto punktów: fue czy era?

Dochodzimy do pytania za które w filologicznych Milionerach zwycięzca zgarnąłby milion. Zostańmy przy ostatnim przykładzie: Cuando hablaba por teléfono alguien llamó a la puerta, abrí y… fue mi hermana. Y… era mi hermana.
No właśnie, jak myślisz, która z tych wersji jest poprawna?
Możemy wyobrazić sobie, że jest to początek opisu i wybrać imperfecto, możemy sugerować się odnośnikami czasu, wstawić ayer i wybrać indefinido. Prawda jest taka, że tutaj obie opcje będą poprawne. Wyobraź sobie, że powyższa sytuacja jest ostatnią sceną filmu. Napis „koniec” pojawia się, ekran powoli ciemnieje a my możemy zobaczyć że akcja nie została zakończona. Mamy jakieś niedopowiedzenia dlatego użyjemy formy era. Pojawienie się siostry mogłoby być początkiem nowego wątku w filmie. Bardziej tradycyjną wersją jest film, który podsumowuje jakąś historię. W filmie kryminalnym odnalezienie rodziny mogłoby być doskonałym zamknięciem. Nie jest tak istotne co stanie się dalej, co będą robić. Kluczowe i podsumowujące jest ich spotkanie. Zobacz inny przykład:

Hablar con mis padres fue la solución – kiedy dostajemy odpowiedź na nasze wątpliwości, czynność została zrealizowana, jesteśmy zapewne po dłuższej rozmowie
Hablar con sus padres era la solución – tu osoba wypowiadająca nie ma intencji, aby poinformować nas o realizacji ale raczej chce opisać cechy podmiotu a więc rozmowy z rodzicami.

Szukasz kompletnych ćwiczeń podsumowujących wszystkie z powyższych czasów w mieszanych zdaniach? Zapisz się na sobremeskowy boletin i pobierz Zeszyt Ćwiczeń w formie pdf. Osiem rozdziałów z kluczem, w tym jeden poświęcony tylko i wyłącznie tiempos pasados. 

Mam nadzieję, że trochę pewniej poczujesz się używając czasów przeszłych. Jeśli spodobał Ci się ten wpis albo wciąż masz jakieś pytania będę wdzięczna za Twój komentarz!