Weź wino, zeszyt i siądź wygodnie!
– Ej, ona prosi żebym wzięła wino, zeszyt i usiadła wygodnie… Dobra!
Gotowa? Gotowy? Wyobraź sobie, że jesteś na spotkaniu z nowymi znajomymi albo na kolacji z rodzicami swojego hiszpańskojęzycznego faceta/dziewczyny. Plotki i nowinki to nieodłączny element spotkań. Kiedy już osoby obecne przy stole powiedzą co miały do powiedzenia zaczyna się przytaczanie wypowiedzi, relacje z innych konwersacji aż wreszcie ploteczki. „Alicja mi powiedziała, że Stefan zerwał z Ireną..”, „Tomasz widział jak Jerzy wychodzi z kina z Mileną…”, „Tata, a Marcin powiedział, że jego tata powiedział…”. Znasz to na pewno!
O ile mowa niezależna (estilo directo) to konkretny cytat: „zamawiajcie wino i siadajcie”, to mowa zależna (estilo indirecto) składa się z dwóch części: „ona prosi żeby” (zdanie nadrzędne) oraz „wziąć wino i siąść” (zdanie podrzędne, czyli faktyczna ploteczka czy wypowiedź). Jak widzisz przytoczone zdanie podrzędne różni się nieco w mowie zależnej i niezależnej, a o tym jak bardzo będzie się różnić zdecyduje zdanie nadrzędne a konkretnie to w jakim jest czasie.
Zdanie nadrzędne w czasie teraźniejszym: dice que lub ha dicho, dirá, diría
Wyobraźmy sobie spotkanie klasowe czy babski wieczór przy długim stole w restauracji. Pech zechciał, że osoba która zna najwięcej ploteczek usiadła z przeciwnej strony i nie jesteś w stanie usłyszeć co mówi. Koleżanka, która siedzi nieco bliżej a w dodatku ma doskonały słuch relacjonuje Ci na bieżąco wszystkie nowinki od.. dajmy jej na imię Lucyna.
Lucía: He oído que Natalia está embarazada otra vez!
Lucía dice que ha oído que Natalia está embarazada otra vez.
Lucía: Mi amigo me ha dicho que José ya no está con Verónica.
Lucía dice que su amigo le ha dicho que José ya no está con Verónica
Ponieważ jest to relacja na żywo nie ma potrzeby zamiany czasów jak to będzie miało miejsce w kolejnym podpunkcie. Pamiętajmy jednak o zamianie wszystkich zaimków oraz dopasowaniu wyrażeń, o których powiem w dalszej części wpisu.
Podsumowując:
✔️dopasowanie zaimków osobowych (yo, tú)
dopasowanie zaimków dopełnienia bliższego, dalszego
dopasowanie zaimków dzierżawczych (mi, tu, su, mío, tuyo..)
✔️dopasowanie wyrażeń czasu i miejsca
❌ zamiana czasów – poza imperativo o czym przeczytasz niżej
Zdanie nadrzędne w czasie przeszłym: dijo que, decía que, había dicho que
Teraz wyobraź sobie, że z jakiegoś powodu nie mogłaś przybyć na spotkanie. Dzwoni do Ciebie przyjaciółka i opowiada wszystko czego dowiedziała się poprzedniego wieczoru. Tutaj już musimy pamiętać o zmianie czasów, reguły jak one ewoluują znajdziesz poniżej
Lucía: He oído que Natalia está embarazada otra vez!
Ayer Lucía dijo que había oído que Natalia estaba embarazada otra vez!
Lucía: Mi amigo me ha dicho que José ya no está con Verónica.
Ayer Lucía dijo que su amigo le había dicho que José ya no estaba con Verónica.
Jak ewoluują czasy w mowie zależnej
presente de indicativo -> pretérito imperfecto
Lucía: estoy muy cansada, me voy a casa.
Lucía dijo a las 12h que estaba cansada y se iba a casa.
pretérito perfecto -> pretérito pluscuamperfecto
Lucía: a qué no sabéis con quien ha venido Pedro?
Lucía preguntó si sabemos con quien había venido Pedro
pretérito indefinido —-> bez zmian lub pretérito pluscuamperfecto
Lucía: Invité a Carolina, pero me dijo no.
Lucía comentó que había invitado a Carolina pero ella le dijo no.
futuro simple —> condicional simple
Lucía: A lo mejor tomaré un vino más
A las 11h Lucía dijo que a lo mejor tomaría un vino más.
presente de subjuntivo —> imperfecto de subjuntivo
Lucía: Espero que lleguen todos
Lucía esperaba que llegaran todos
Jeśli w zdaniu podrzędnym, „do opowiedzenia”, mamy pretérito imperfecto, pretérito pluscuamperfecto lub condicional simple to już nie robimy żadnych zmian.
Lucía: No me lo habían dicho antes! Pensaba que hablamos de todo..
Lucía dijo que no se lo habían dicho antes. Pensaba que hablan de todo..
Lucía: Le mataría por eso
Lucía dijo que le mataría por eso.
Podsumowując:
✔️dopasowanie zaimków osobowych (yo, tú)
dopasowanie zaimków dopełnienia bliższego, dalszego (me, te, le)
dopasowanie zaimków dzierżawczych (mi, tu, su, mío, tuyo..)
✔️dopasowanie wyrażeń czasu i miejsca
✔️ zamiana czasów wg reguł
Los ordenes y las peticiones
Zarówno w zdaniach z pierwszej jak i z drugiej kategorii sprawa ma się jeszcze inaczej jeśli chodzi o prośby i rozkazy. Jeśli znasz już tryb subjuntivo to wiesz, że to jego używamy do tego typu wypowiedzi, również w mowie zależnej.
imperativo —> presente o imperfecto de subjuntivo
1. Lucía: Oye, Paco, sirveme una copa más!
Lucía le pide a Paco que le sirva una copa más
2. Lucía: Dame una botella más
Lucía dijo que le diera una botella más.
Słowa i zaimki, które należy zamienić
W podsumowaniu widziałaś o jak wielu rzeczach należy pamiętać używając mowy zależnej – nic dziwnego, że ten temat zdecydowanie zadedykowałam wyższym poziomom. Po przyglądaniu się uważnie zaimkom oraz czasom przyszedł czas na podchwytliwe czasowniki oraz wyrażenia czasu i miejsca.
venir —> llegar/ir
Lucía: Sabéis si viene Marisol?
Lucía preguntó si sabemos si llegara Marisol
bo nie jesteśmy już w miejscu do którego miała przybyć (venir)
traer —> llevar
Traed algo para comer
Lucía escribió en chat de grupo que todos llevaran algo de comer.
bo czytając maila nie jesteśmy w miejscu do którego mamy przynieść rzeczy
Więcej o tych czasownikach przeczytasz w obrazkowym wpisie z parami dwuznacznych czasowników
Dodatkowa słowa, które musimy zamienić to:
hoy —> aquel día
ahora —> entonces
ayer —> el día anterior
la semana pasada —> la semana anterior
la semana próxima —> la semana siguiente
mañana —> al día siguiente
aquí —> allí
este/a —> aquello/a
Pomieszane z poplątanym
Jeśli już zrobiłaś nie jedno i nie dwa ćwiczenia z tematu, sięgnełaś do wielu źródeł być może Twoją uwagę zwróciły takie przykłady (pochodzą z książki Gramática de uso de español C1/C2):
Ayer estuve con Lorenzo. Me dijo que ahora vive en España, pero el año pasado estuvo trabajando en Brasil
Me dijo que todavía no han encontrado el hotel.
Me comentó que va a pedir el aumento de sueldo.
Jeśli pomyślimy jak wyglądały te zdania w mowie niezależnej wpisalibyśmy raczej: me dijo que vivía, todavía no habían encontrado, iba a pedir używając czasu imperfecto do wyrażenia teraźniejszości (bo teraz mieszka w Hiszpanii) oraz czasu zaprzeszłego do wyrażenia przeszłości (powiedział, że nie znaleźli hotelu).
Zgodnie z regułą z książki, kiedy czasownik w zdaniu nadrzędnym jest w czasie przeszłym to czasownik w zdaniu podrzędnym może się zmienić i tym samym nie odpowiadać czasowi w którym podalibyśmy informację. A więc brzmi to trochę dziwnie mówić, że „mieszkał” skoro wciąż „mieszka”, ale jest to poprawne. Jednak poprawne są również zdania zacytowane z książki ponieważ generalnie czasy w zdaniach mowy zależnej są takie, jakie byłyby gdyby te same zdania stały samodzielnie (a nie były cytowane).
Zdecydowanie niepoprawne są natomiast mieszkanki mowy zależnej z mową niezależną
✔️Juan dijo: Hay que ir → Juan dijo que hay que ir.
✔️Juan dijo: Me voy → Juan dijo que se iba.
❌ Juan dijo: Me voy → Juan dijo que me voy.
Teraz to dopiero skomplikowałam sprawę! Zamieniać czy nie zamieniać w takim razie?
Masz tu wolną rękę, jeśli – uwaga- na pewno rozumiesz różnicę i zdajesz soboie sprawę, że używasz czasu teraźniejszego, ale inni mogą dokonać zamiany na imperfecto oraz na odwrót. Pamiętaj też, że nie zawsze pozostawienie czasu teraźnieszego będzie poprawne, czasem zmiana jest konieczna, aby zdanie było logiczne: Me preguntaron quien quiero quería ser en la vida y dije que director – ponieważ decyzja już zapadła, już ma ta osoba na swoim koncie kilka zrealizowanych filmów.
Co sądzisz o mowie (nie)zależnej? Co Tobie sprawia największą trudność? A może wciąż masz w głowie wątpliwości i konkretne przykłady bez odpowiedzi? Podziel się w komentarzu! A już teraz pobierz wpis w formie ściągawki pdf i miej ją zawsze przy sobie podczas rozwiązywania zadań!
